Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) podczas prac ziemnych to fundament, który chroni życie i zdrowie pracowników oraz osób, które mogą przechodzić obok miejsca pracy. Każdy projekt budowlany niesie ze sobą wyzwania, ale dzięki odpowiedniemu przygotowaniu i świadomości ryzyka, możliwe jest zapewnienie bezpiecznego środowiska pracy. W tym wpisie przedstawimy kluczowe zasady BHP, które każdy pracownik i pracodawca powinien znać. Dowiesz się, jak właściwie przygotować plac budowy, jakie środki ochrony osobistej są niezbędne i jakie procedury należy stosować, aby unikać wypadków.
Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z treścią!
BHP podczas wykonywania prac ziemnych — dlaczego jest to tak ważne?
Bezpieczeństwo pracy na placu budowy, gdzie odbywają się prace ziemne, stanowi podstawę zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników. Prace ziemne prowadzone bezpiecznie mogą znacząco zmniejszyć ryzyko wypadków i związanych z nimi tragicznych skutków. Dlaczego więc kwestie BHP przy budowlanych pracach są tak istotne i jakie podstawowe wymagania trzeba spełnić, aby prace realizować prawidłowo?
BHP przy wykonywaniu robót ziemnych — znaczenie bezpieczeństwa pracy
Bezpieczeństwo pracy w kontekście robotów ziemnych jest kluczowe z kilku powodów. Przede wszystkim, osoby wykonujące prace ziemne są narażone na różnego rodzaju zagrożenia. Zaczynając od upadków, poprzez obrażenia spowodowane pracą z ciężkim sprzętem, aż po potencjalne zawalenie się wykopów. Nieprzestrzeganie zasad BHP może prowadzić do poważnych wypadków, a nawet śmierci.
Poniżej przedstawimy dane z 2021 według GUS, które obrazują skalę wypadków. Tym samym chcemy uświadomić Ci, jak ważne jest przestrzeganie norm BHP.
“W 2021 r. zgłoszono 68777 osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy, o 9,6% więcej niż w 2020 r. Zwiększyła się również liczba osób poszkodowanych przypadająca na 1000 pracujących (wskaźnik wypadkowości) z 4,62 do 5,10.”
Na przedstawionym wykresie widzimy liczbę osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących w różnych sektorach w roku 2021, z wyłączeniem gospodarstw indywidualnych w rolnictwie. Sektor budownictwa wyróżnia się na tym tle: znajduje się w środkowej części zestawienia, co wskazuje na umiarkowane ryzyko wypadków w porównaniu z innymi branżami.
Statystyki pokazują pewną liczbę incydentów, która jest mniejsza niż w sektorze rolnictwa i górnictwa, lecz wyższa niż w usługach czy administracji. Dane te podkreślają znaczenie stosowania rygorystycznych środków bezpieczeństwa oraz inwestowania w szkolenia BHP w celu zmniejszenia liczby wypadków w budownictwie. Jest to szczególnie ważne, biorąc pod uwagę, że prace w tej branży często wiążą się z wysokim ryzykiem urazów z powodu pracy na wysokościach, z ciężkim sprzętem czy w trudnych warunkach terenowych.
Źródło: https://stat.gov.pl/
Organizacja robót ziemnych
Dobra organizacja robót ziemnych jest podstawą zapewnienia bezpieczeństwa pracy. Obejmuje ona planowanie prac z uwzględnieniem wszystkich niezbędnych środków bezpieczeństwa, odpowiednie przygotowanie terenu robót ziemnych. Dotyczy to także zapewnienia, że wszystkie osoby wykonujące prace ziemne są odpowiednio przeszkolone i świadome potencjalnych zagrożeń.
Podstawowe wymagania
W kontekście BHP przy budowlanych pracach, istnieją podstawowe wymagania, które muszą być spełnione, aby prace przebiegały bezpiecznie. Należą do nich między innymi: odpowiednia organizacja miejsca pracy, zapewnienie odpowiednich środków ochrony indywidualnej, przeprowadzanie regularnych szkoleń BHP, a także monitoring i ocena ryzyka związanego z wykonywanymi pracami.
Źródło: https://stat.gov.pl/
Wykresy prezentują statystyki związane z wypadkami przy pracy w 2021 roku. Wykres 4 obrazuje poszkodowanych według wykonywanych czynności, z największym odsetkiem (bo aż 38,1%) przypadków związanych jest z poruszaniem się po miejscu pracy. Prace ręczne narzędziami i kierowanie pojazdami również znacząco przyczyniają się do liczby wypadków. Wykres 5 przedstawia rozmieszczenie urazów według ich umiejscowienia na ciele, z największym odsetkiem (43,5%) dotyczącym kończyn górnych oraz znaczną liczbą urazów kończyn dolnych (35,9%). Należy zauważyć, że urazy głowy również charakteryzują się wysokim wskaźnikiem — niemalże 10%.
Analizując te dane, można wnioskować, że wypadki często wynikają z interakcji z maszynami lub narzędziami. Może to wskazywać na potencjalne:
- braki w szkoleniu z bezpieczeństwa,
- nieodpowiednim zabezpieczeniu sprzętu,
- lub nadmiernym zmęczeniu pracowników.
Wysoki odsetek urazów głowy i kończyn dolnych może odzwierciedlać niewystarczające stosowanie środków ochrony osobistej, takich jak hełmy (kaski) i obuwie ochronne. Może też wskazywać na częste przypadki upadków, lub potknięć, które mogą być spowodowane nieodpowiednio zorganizowanym miejscem pracy lub nierównymi nawierzchniami. Te dane podkreślają znaczenie kompleksowego podejścia do BHP, włączając w to regularne przeglądy sprzętu, właściwe szkolenia pracowników i stałe monitorowanie warunków pracy.
Wykonanie robót
Wykonanie robót ziemnych wymaga nie tylko stosowania się do przepisów i norm BHP, ale także ciągłej uwagi i koncentracji ze strony pracowników. Każda czynność, od kopania, przez obsługę maszyn, aż po transport materiałów, musi być wykonana z myślą o bezpieczeństwie.
Odzież robocza
Kluczowym elementem zapewnienia bezpieczeństwa pracy jest również odpowiednia odzież robocza. Ochronna odzież robocza, taka jak kaski (ochrona głowy), kamizelki odblaskowe, rękawice ochronne czy buty z podnoskiem, to podstawowe wyposażenie każdego, kto uczestniczy w robotach ziemnych.
Zachowanie bezpieczeństwa pracy podczas prac ziemnych prowadzonych bezpiecznie to złożone zadanie, wymagające współpracy pomiędzy pracodawcami a pracownikami. Prawidłowa organizacja robót ziemnych, spełnienie podstawowych wymagań oraz dbałość o każdy aspekt wykonania robót, włączając w to odpowiednią odzież roboczą, mogą znacząco przyczynić się do zmniejszenia liczby wypadków i zwiększenia ogólnego bezpieczeństwa na budowie.
Bezpieczeństwo na terenie miejsca prac ziemnych — najważniejsze informacje
Jak już wiesz, ochrona BHP jest niezmiernie ważna, a brak jej przestrzegania niesie ze sobą wiele dotkliwych konsekwencji. Poniżej przedstawimy Ci spis informacji, które musisz zapamiętać przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac zimnych.
Bezpieczeństwo na terenie miejsca robót ziemnych to weryfikacja:
- stanu podłoża i jego charakterystyki, w tym innych, dodatkowych elementów, jak zanieczyszczenie gleby,
- sprzętu, który chcesz wykorzystać podczas pracy — czy jest on w pełni sprawny,
- ruchu drogowego, który może odbywać się nieopodal, ponieważ może powodować drgania,
- środków ochrony indywidualnej — obuwia ochronnego, kasków oraz odzieży roboczej,
- stanu materiałów, które pozwolą dokładnie oznakować teren wokół prac, w tym komponentów, dzięki którym zabezpieczysz ściany wykopów,
- istnienia planu dotyczącego prawidłowego zabezpieczenia i oznakowania miejsc, w których będzie odbywać się ruch drogowy.
Zasady bezpieczeństwa przy wykonywaniu wykopów — sposoby zabezpieczenia
Wykonanie wykopów to jedno z najbardziej ryzykownych zadań w branży budowlanej. Każdy etap prac musi być dokładnie zaplanowany, aby zapewnić maksymalne bezpieczeństwo.
Zabezpieczenie ścian wykopu
Zabezpieczenie ścian wykopu jest kluczowym elementem, który zapobiega obrywom ziemi mogącym prowadzić do wypadków. W zależności od gleby i głębokości wykopu stosuje się różne metody zabezpieczenia. Są to m.in. obudowy stalowe lub betonowe, które podtrzymują ściany wykopu i zapobiegają ich osuwaniu się.
Zabezpieczenie wykopów (zabezpieczenie wykopu przepisy)
Oprócz ścian konieczne jest także zabezpieczenie wykopów jako całości. Zabezpieczenie to może obejmować zainstalowanie ogrodzenia lub barier wokół wykopu, aby ostrzec i zabezpieczyć obszar przed przypadkowym wejściem osób postronnych oraz zapewnić bezpieczne warunki pracy osobom na placu budowy.
Bezpieczeństwo i higiena pracy przy pracach ziemnych nakazuje również, by w sąsiedztwie krawędzi wykopu o głębokości większej niż metr (1 m), zabezpieczyć wykop balustradą, gdy istnieje w takiej sytuacji ruch pieszych. Ów przepisy BHP chronią pracowników przed wpadnięciem do wykopu i tym samym zabezpieczają pracowników przed możliwymi, spadającymi przedmiotami. Tutaj również należy zaznaczyć, że balustrada powinna być umieszczona nie mniej niż 1 metr od krawędzi wykopu.
Nachylenie ścian wykopów
Kluczowe jest również utrzymanie odpowiedniego nachylenia ścian wykopów. Bezpieczne nachylenie ścian wykopu ma na celu zredukowanie nacisku ziemi na ściany wykopu i zmniejszenie ryzyka zawalenia. Kąt nachylenia powinien być dostosowany do rodzaju gruntu i warunków atmosferycznych. Dla przykładu — zabezpieczenia ażurowe należy stosować wyłącznie przy gruntach zwartych. Co więcej, w ogóle nie można ich stosować w sezonie zimowym.
Warunki pracy przy wykopach
Warunki pracy przy wykopach wymagają stałego monitorowania. Zmiany pogody, jak deszcz czy mróz, mogą wpłynąć na stabilność gruntu i wymagać dostosowania metod zabezpieczeń lub przerwania prac. Pracownicy muszą posiadać niezbędne szkolenia, aby właściwie reagować na zmieniające się warunki i znać procedury ewakuacyjne.
Innym istotnym czynnikiem w tym podpunkcie są warunki poruszania się pieszych i przejazdu maszyn. Z tego też względu przed przystąpieniem do prac ziemnych należy w sposób prawidłowy zorganizować ruch kołowy i pieszy na placu budowy. Dodatkowo należy wyznaczyć strefy niebezpieczne. Tutaj warto skorzystać np. z taśm ostrzegawczych. Przy wyznaczaniu miejsc niebezpiecznych zaleca się, aby wziąć pod uwagę sprzęt, który będzie obracać się w miejscu.
Prace budowlane związane z wykopami
Prace budowlane związane z wykopami muszą być planowane z dużym wyprzedzeniem, z uwzględnieniem wszystkich zasad BHP. Należy zawsze przestrzegać zasad, planów oraz wytycznych technicznych, aby każda czynność była bezpieczna dla pracowników i otoczenia.
Równie ważne są także bezpieczne odległości wykopów od urządzeń/linii znajdujących się pod ziemią. Tutaj należy podkreślić, że osoby powiązane z wcześniej wspomnianymi instalacjami muszą wyznaczyć ich położenie. Po to, by zredukować do minimum jakiekolwiek prawdopodobieństwo znalezienia się ich w zasięgu prowadzonych pracy.
Dodatkowo — instrukcja BHP, kilka przykładów:
- Podczas prac związanych z głębokimi wykopami, gdzie powstają skarpy o bezpiecznym nachyleniu w (w górnym pasie terenu), należy w górnej części skarpy wykonać spadki, które umożliwią łatwy odpływ wód opadowych w kierunku przeciwnym do wykopu.
- Podczas wykonywania wykopów wąsko przestrzennych przy wykorzystaniu koparki, należy zabezpieczyć obudowę skarp z zabezpieczonej części wykopu lub wstawić obudowę gotową z użyciem sprzętu mechanicznego. Wszystko po to, by nie pracować w niezabezpieczonym wykopie.
- W trakcie prowadzenia robót w wykopie wąsko przestrzennym (wykop wąskoprzestrzenny) z jednoczesnym transportem urobku, wykop powinien być zabezpieczony. Bardzo ważne jest również, aby pojemniki, w których transportuje się urobek, były uzupełniane poniżej górnej krawędzi. Ponieważ, dzięki takiemu rozwiązaniu materiał nie będzie spadał, np. z wywrotki w miejscu do tego nieprzeznaczonym.
- w czasie realizacji prac ziemnych należy stale weryfikować i na bieżąco eliminować wszystkie naruszenia struktury gruntu skarp (wykopy ze skarpami), poprzez usuwanie nawisów ziemnych przy równoczesnym zachowaniu bezpiecznego nachylenia skarpy w każdym jej punkcie.
- Przed przystąpieniem do prac ziemnych, po opadach deszczu lub śniegu, wpierw należy dokładnie sprawdzić stan techniczny wykopu.
- Na krawędzi wykopu należy zostawić trzeba pas bezpieczeństwa o szerokości nie mniejszej niż 0,6 m po każdej ze stron wykopu. Taka opcja jest możliwa, jeśli ściany wykopu są prawidłowo obudowane i zabezpieczone w prawidłowy sposób.
Jakie są grupy robót ziemnych (rodzaje robót)?
Poniżej przedstawimy Ci kilka rodzajów robotów ziemnych, które według nas warto znać, zobacz!
Roboty ziemne liniowe, powierzchniowe oraz wykopu budowlane to różne typy działań w zakresie inżynierii lądowej.
Roboty ziemne liniowe to prace związane z realizacją infrastruktury rozciągającej się na znaczne odległości, jak drogi, koleje, kanały czy rurociągi. Charakteryzują się ciągłością wzdłuż określonej linii i często wymagają specjalistycznego sprzętu do wykonywania równoległych wykopów lub nasypów.
Roboty ziemne powierzchniowe to działania obejmujące duże obszary, takie jak tereny pod budowę osiedli mieszkaniowych czy obiektów przemysłowych. Ich celem jest przygotowanie lub zmiana topografii całej powierzchni, często przez znaczne przemieszczenie mas ziemnych.
Wykopy budowlane koncentrują się na usunięciu ziemi na określonym obszarze pod konkretny obiekt budowlany. Są to wykopy fundamentowe, które tworzą miejsce na umieszczenie konstrukcji budynków lub innych elementów architektonicznych. Precyzja i dostosowanie do projektów konstrukcyjnych są kluczowe dla zapewnienia stabilności przyszłej budowli.
- Wykopy — są to podstawowe prace, które polegają na usunięciu ziemi w celu przygotowania fundamentów, rowów melioracyjnych, czy instalacji infrastruktury podziemnej. Wykopy mogą być otwarte, czyli mające szerokie dno, lub szczelinowe, gdzie dno jest węższe niż powierzchnia. Polecamy: Roboty ziemne — wykopy i nasypy, poradnik krok po kroku.
- Nasypy — to prace, które polegają na tworzeniu wzniesień z ziemi lub innego materiału sypkiego. Stosuje się je przy budowie wałów, grobli lub podnoszeniu terenu.
- Wyrównywanie terenu — zadanie to polega na przywróceniu równości powierzchni, którą zaburzyły np. inne roboty ziemne lub naturalne procesy. Zobacz także: Na czym polega niwelacja terenu?
- Zagęszczanie gruntu — to proces zwiększania gęstości ziemi, często wykonywany przed budową, aby zapewnić odpowiednie wsparcie dla konstrukcji. Przeczytaj również: Czym jest zagęszczanie gruntu oraz jaki ma wpływ na bezpieczeństwo i jakość budowli?
- Prace drenarskie — obejmują one instalowanie systemów odprowadzających nadmiar wody z gruntu, co jest kluczowe na terenach narażonych na podmokłość. Zobacz też: Melioracja terenu — koszty, korzyści i najlepsze praktyki.
Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas prac ziemnych — podsumowanie
Celem tego wpisu było przedstawienie, jakie są zagrożenia i sposoby, by je redukować. Nie jest to przewodnik, w którym zamieściliśmy wszystkie podpunkty dotyczące BHP podczas prac ziemnych, ponieważ jest to bardzo rozległy i wielowątkowy temat. Dlatego też zachęcamy każdego, kto ma styczność z robotami ziemnymi, aby dokładnie zapoznał się ze wszystkimi podpunktami związanymi z bezpieczeństwem podczas prac. To bardzo ważny aspekt, który niejednokrotnie uratował zdrowie i życie na miejscu prac, zwłaszcza, że roboty ziemne to branża obarczona sporym ryzykiem urazów zarówno tych mniejszych, jak i większych.